مقدمه:

برای ما ایرانی ها لحظه تحویل سال لحظه به خصوصی است.تمام اعضای خانواده در کنار سفره هفت سین جمع شده اند، به صدای ساعت دقت می کنند تا لحظه تحویل سال فرا برسد.اکثرا در این شرایط تلویزیون روشن است و موسیقی و برنامه تحویل سال پخش می شود.با فاصله کوتاهی تمام شبکه های تلویزیونی پیام نوروزی رهبر معظم انقلاب را پخش می کنند و ایشان ضمن تبریک سال نو و بر شمردن نکات مهم سال گذشته، متناسب با شرایط سیاسی،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی جامعه، سال جدید را نام گذاری می کنند.در مقطع کنونی برای همه ما ایرانیان مشخص شده که این نام گذاری صرفا انتخابی نمادین نیست ،بلکه نام‌گذاری سال‌ یک راهبرد برای آن سال محسوب می‌شود. اگرچه در سالهای ابتدایی این حرکت برخی نهادها و سیاستگذاران با این نام گذاریها به شکل تشریفاتی برخورد می کردند اما هم اکنون چشم انداز کلی نظام و جهت گیری قوای سه گانه در سال بر اساس این نام گذاری تعیین می گردد.

این پیام به پایان می رسد و این سوال در ذهن ما نقش می بندد که وصول به این مطالبات چگونه میسر خواهد شد؟

کار مضاعف و همت مضاعف در سال 1389:

امسال نیز مقام معظم رهبری طی سخنانی ضمن تبریک سال نو و برشمردن درسهای سال قبل، به نام گذاری سال جدید اقدام کردند: 

براى اینکه بتوانیم بر طبق اقتضائات کشور و ظرفیتهاى کشور حرکت کنیم، احتیاج داریم به اینکه همت خودمان را چند برابر کنیم؛ کار را متراکم‌تر و پرتلاش‌تر کنیم. من امسال را به عنوان سال «همت مضاعف و کار مضاعف» نامگذارى می‌کنم. به امید اینکه در بخشهاى مختلف، بخشهاى اقتصادى، بخشهاى فرهنگى، بخشهاى سیاسى، بخشهاى عمرانى، بخشهاى اجتماعى، در همه‌ى عرصه‌ها، مسئولین کشور به همراه مردم عزیزمان بتوانند با گامهاى بلندتر، با همت بلندتر، با کار بیشتر و متراکم‌تر، راه‌هاى نرفته‌اى را بپیمایند و به هدفهاى بزرگ خود ان‌شاءاللَّه نزدیکتر شوند. ما به این همت مضاعف نیازمندیم. کشور به این کار مضاعف نیازمند است.

حال پس از این پیام این سوال در ذهن متبادر می شود که همت مضاعف و کار مضاف در چه کاری؟منظور دقیق مقام معظم رهبری چیست؟کار و همت مضاعف چه چیزی هست؟قبل از این که بتوانیم به این پرسش پاسخ دهیم باید به سوال متضاد آن جواب بدهیم که کار و همت مضاعف چه چیزی نیست؟

 کار و همت مضاعف چه چیزی نیست؟

1-پوستر،پلاکارد و بنر مضاعف!

همان گونه که گفته شد پیامهای مقام معظم رهبری صرفا نمادین نیست بلکه حاوی مطالبات مهمی از مردم و مسولین است.یکی از آسیبهایی که متاسفانه به محتوای پیامهای مقام معظم رهبری در ابتدای سال وارد می شود توقف مسوولین در ظاهر پیام است.صدا و سیما بلافاصله لوگوی نام سال را به آرم شبکه ها اضافه می کند،مجریان صدا و سیما این نام را گرامی می دارند،شهرداری به صورت بنرها بزرگ نام سال را آماده و در خیابانها نصب می کند و بعد از اتمام تعطیلات روابط عمومی ادارات مختلف به آماده سازی اقلام تبلیغی در این زمینه اقدام می کنند.اگرچه تمامی این فعالیتها در جهت ایجاد نشاط اجتماعی و آگاهی بخشی به اقشار مختلف مردم و مسوولین در سطح معقول لازم است اما صرف توقف در آنها کافی نیست.یکی از آسیبهایی که متاسفانه سالهای گذشته با نام های سال انجام شد برخورد صرفا تبلیغی با نام سال بود.نهادهای اجرایی،تقنینی و قضایی می بایست به صورت موثری از فعالیتهای تشریفاتی و تبلیغی فاصله گرفته و به صورت عملیاتی برنامه های خود را برای وصول به اهداف سال در سه سطح کوتاه،میان و بلند مدت اعلام و فعالیتهای اجرایی خود را در این چارچوب سامان دهند.در انتهای سال نیز می بایست شرحی از فعالیتهای انجام شده و برنامه های تداوم بخش آن نیز درسالهای آینده اعلام گردد .همینگونه که مقام معظم رهبری در باره عدم اتمام اصلاح الگوی مصرف در سال 1388 فرمودند:

 سال گذشته ما عرض کردیم: سال اصلاح الگوى مصرف. من همین جا در روز اول سال تصریح کردم: اصلاح الگوى مصرف چیزى نیست که در یک سال بتواند اتفاق بیفتد. سال گذشته را گفتیم سال شروع حرکت به سمت اصلاح الگوى مصرف است. خوب، حرکتى آغاز شد. من نمیتوانم این را بگویم که الگوى مصرف اصلاح شد؛ نه، ما هنوز خیلى فاصله داریم. .... باید ما اصلاح الگوى مصرف را دنبال کنیم. سال 88 مسئولین کارهائى کردند، برنامه‌ریزى‌هائى کردند، تحقیقاتى کردند، اما این کار نباید متوقف بماند. این، جهت را نشان داد؛ معلوم شد که در سال 88 مسئله‌ى اصلاح الگوى مصرف یک مسئله‌ى اساسى است .

یکی از آسیبهایی که متاسفانه سالهای گذشته با نام های سال انجام شد برخورد صرفا تبلیغی با نام سال بود

2-کار مضاعف اما بدون برنامه!

جمهوری اسلامی در مسیر راهبردی خویش پله‌های تکامل را طی می‌کند. توجه به چشم‌انداز بیست‌ساله، برنامه‌ریزی براساس دهه پیشرفت و عدالت، داشتن برنامه توسعه پنج ساله و سرانجام راهبردهای یک‌ساله که خود را در قالب نام سال نشان می دهد ،حکایت از اهتمام سامانمند جمهوری اسلامی برای رسیدن به تمدن بزرگ اسلامی با نگاهی برنامه ریزی شده و از پیش طراحی شده داردد.برنامه ریزی اصل مقدم تمام کارها و همتها است و بدون برنامه ریزی و توجه به برنامه های موجود نمی توان کاری از پیش برد.نکته مهم در این زمینه این است که درباره سالی که نام"همت مضاعف - کار مضاعف" در شناسنامه‌اش ثبت شده است، باید تصریح شود که  در پنج سال اخیر تمام سازکارهای نرم افزاری، قانونی و شکلی کلان‌ نظام، تدوین، تعیین و ابلاغ شده است. اکنون تنها 15 سال تا خط پایان 1404 که آغاز برنامه بیست ساله دوم خواهد بود، زمان باقی مانده است و این مدت طبیعتا باید صرف کارهای بنیادی و زیربنایی گردد. بی توجهی به سند چشم انداز  تکیه بر فعالیت اجرایی  صرف ،کار مضاعف و همت مضاعف نیست.وظیفه اصلی تمام دولتها تحقق اهداف سند چشم انداز و قوانین مرتبط با آن است.لذا هر گونه حرکتی می بایست در جهت رفع عقب ماندگیهای احتمالی و یا نیل به

 اهداف چشم انداز 20 ساله کشور باید باشد.در همین چارچوب مقام معظم رهبری در سخنرانی خود در حرم امام رضا(ع) فرمودند:

چشم‌انداز روشنى تعیین شده است - یعنى سند چشم‌انداز بیست ساله‌ى جمهورى اسلامى - این سند باارزشى است. دولتهائى که پشت سر یکدیگر با انتخاب مردم بر سر کار مى‌آیند، میتوانند بر اساس این سند چشم‌انداز، اهداف را مشخص کنند؛ هر کدام بخشى از راه را بروند و دنباله‌ى کار را به دولت بعدى بسپارند. وجود سند چشم‌انداز، یکى از امکانات باارزش نظام جمهورى اسلامى است.

درباره سالی که نام"همت مضاعف - کار مضاعف" برای آن انتخاب شده ، باید تصریح شود که  در پنج سال اخیر تمام سازکارهای نرم افزاری، قانونی و شکلی کلان‌ نظام، تدوین، تعیین و ابلاغ شده است. اکنون تنها 15 سال تا خط پایان 1404 زمان باقی مانده است و این مدت طبیعتا باید با همتی مضاعف در پی تحقق اهداف چشم انداز بود

3-نمایش،آمار و مصاحبه مضاعف!

مقام معظم رهبری خود اولین شخصی بودند که نسبت به این آسیب در سخنرانی خود در حرم رضوی هشدار دادند:

شعارهای هر سال، نمایشی و تشریفاتی نیست و طبعاً همه مشکلات را هم حل نمی‌کند بلکه انگشت اشاره‌ای است که راه و روش را نشان می‌دهد که امسال نیز با توجه به اهداف بلندتر ملت و کشور، باید همتی برتر فراهم آورد و کارهای بیشتر و جدی‌تر انجام داد.

یکی از آسیبهایی که با توجه به ماهیت این نامگذاری احتمال آن وجود دارد برخی عملکردهای نمایشی و تشریفاتی است.این نام با توجه ماهیت تلاش و سعیی که در خود مستتر دارد می تواند در نگاه مثبت باعث افزایش انگیزه های کاری،افزایش بهره وری در محیط کار،سرعت گرفتن انجام پروژه های ملی گردد.چیزی که مراد از نامگذاری این سال بوده است.اما یکی از آفات فرهنگ مدیریتی جامعه ما که دوره ها مختلف مرتبط است ،انجام فعالیتهای نمایشی،کنفرانسهای مطبوعاتی پی در پی ،بازدیدهای سرزده با حضور خبرنگاران !!،فرهنگ  افتتاح و کلنگ زنی بی رویه ،افتتاح پیش از موقع برخی پروژه ها و یا چند باره آنها بوده است.انشالله با همت مسوولین محترم این گونه اقدامات در سال همت و کار مضاعف جایی نخواهد داشت و خدمت رسانی مضاعف ،مردم را از ثمرات شیرین شجره طیبه انقلاب بهره مند خواهد کرد.

4-سمینارها،همایشها و هم اندیشیهای مضاعف!

یکی از دلایلی که موجب عدم تحقق مطالبات مقام معظم رهبری در ابتدای سال از مردم و مسوولین می شود نگاه صرف سمیناری و همایشی به آن است.اگر چه سمینارها و همایشها محفلی مناسب برای هم اندیشی به منظور اتخاذ راهکارهای مناسب می باشد اما متاسفانه در کشور ما نهادهای اجرایی خود به برگزاری این همایشها اقدام و نفس این گونه برنامه ها را تحقق خواسته های مقام معظم رهبری فرض می کنند.همایشهای پی در پی که بعضا دارای موضوعات مشترک هستند می تواند به صورت مشترک و همه جانبه دیده شود که از صرف منابع موازی مالی و انسانی جلوگیری گردد.اما باید توجه داشت که تنها برگزاری همایش ناکافی بوده و نشان از ضعف اجرا دارد.

یکی از دلایلی که موجب عدم تحقق مطالبات مقام معظم رهبری در ابتدای سال از مردم و مسوولین می شود نگاه صرف سمیناری و همایشی به آن است

"همت مضاعف - کار مضاعف" چه چیزی هست؟

"همت مضاعف - کار مضاعف" به نظر می رسد بنا بر نگاه رهبر معظم انقلاب دارای دو جنبه اساسی است:

1-افزایش بهره وری در کارها،منابع انسانی و منابع مالی و فیزیکی:

این مساله برای همه ما ملموس می باشد که سطح بهره وری در ایران بسیار پایین بوده و این امر بدون تردید به هنجارها و الگوهای رفتاری برخاسته از فرهنگ عمومی که طی سالیان سال در لایه های مختلف جامعه نهادینه شده است مرتبط می باشد.لذا برای اینکه در  کشور کار مضاعف انجام گیرد شرط لازم این است که  می باید  اولا اراده تغییر در تک تک افراد حاصل شده و مردم بیش  از پیش نسبت به کار خود حس تعهد داشته باشند،تا به مرور زمان فرهنگ بی مسئولیتی و کم کاری از جامعه رخت بربندد و "کار و تلاش" ـ چنانکه در آموزه های دینی آمده است ـ در سطوح مختلف به صورت عملی و نه شعاری به یک ارزش ملی تبدیل شود .توجه به فرهنگسازی برای افزایش وجدان کاری و بهره وری صحیح از منابع انسانی در همه سطوح از الزامات این امر است.

2-همت مضاعف و کار مضاعف در تحقق اهداف چشم انداز 20 ساله:

همانگونه که گفته شد سند چشم انداز 20 ساله چشم اندازی از موقعیت ایران را در سال 1404 ارائه می دهد که قدرت برتر سیاسی،اقتصادی،علمی و نظامی منطقه باشد.این اهداف کلی و آرمانی نیستند و برنامه های 5 ساله توسعه می بایست برای تحقق این اهداف طراحی و عملیاتی شوند.مقام معظم رهبری در سخنرانی خود در مشهد مقدس ،یک روز پس از اعلام نام سال نو ضمن تاکید برجایگاه زیرساختهایی مانند نیروی انسانی جوان و متخصص،زیرساختهای عظیم صنعتی و مواصلاتی و از همه مهم تر سند چشم انداز 20 ساله خواستار کار مضاعف و همت مضاعف در حوزه های زیر شدند:

1- همت مضاعف و کار مضاعف در علم و تحقیق ، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتى در همه‌ى زمینه‌ها، علوم تجربى، علوم انسانى و ...

2- همت مضاعف و کار مضاعف دراستفاده‌ى بهینه از منابع موجود کشور و امکاناتى که وجود دارد،  در چارچوب اصلاح الگوی مصرف و هدفمندی یارانه ها

3- همت مضاعف و کار مضاعف در کیفیت بخشیدن به تولیدات داخلى

4- همت مضاعف و کار مضاعف در تأمین سلامت و ورزش همگانی

5- همت مضاعف و کار مضاعف در سرمایه‌گذارى، در کارآفرینى

6-  همت مضاعف و کار مضاعف در تولید فکر ،کتابخوانى و  افزایش معلومات عمومى در زمینه‌هاى گوناگون

7- همت مضاعف و کار مضاعف در مبارزه‌ى با فقر، در مبارزه‌ى با فساد، در مبارزه‌ى با بى‌عدالتى.

نتیجه گیری:

برای تحقق مسمای نام همت مضاعف و کار مضاعف می بایست از آسیبهایی مانند فعالیتهای تبلیغی صرف،همایش محوری بدون اجرا ،بی توجهی به برنامه ها و اسناد بالا دستی به بهانه انجام کار بیشتر و  هم چنین فعالیتهای نمایشی و رسانه گرای صرف احتراز و در چارچوب اصلاح فرهنگ کاری در سطح مردم و در سطح مسوولین در حوزه های هفتگانه مد نظر مقام معظم رهبری در چارچوب سند چشم انداز بیست ساله اقدامات و برنامه ها را توسعه داد.این فرایند محدود به یک سال نبوده و در طی سنوات آینده نیز می بایست تداوم یابد.

سید حسین زرهانی

گروه جامعه وسیاست